Pacanów

Zaciekawieni przystawali i przysłuchiwali się, jednocześnie rozpoznając wśród zgromadzonych znajome twarze. Co się tu dzieje? O co chodzi? - zadawali pytania. To uczestnicy Programu "Szkoła Dialogu", uczniowie klas siódmych ze Szkoły Podstawowej w Pacanowie pod opieką koordynatora projektu Katarzyny Cudnej, zorganizowali dla lokalnych władz, nauczycieli, rodziców wycieczkę po miejscach związanych z życiem, religią i kulturą Żydów mieszkających przed wojną w Pacanowie.

            Wśród zaproszonych gości znaleźli się: Wójt Gminy Pacanów Wiesław Skop, Przewodniczący Rady Gminy Pacanów Jan Nowicki, radni Gminy Pacanów, dyrekor Szkoły Podstawowej w Pacanowie  Pani Małgorzata Stańczyk,  przedstawiciel Europejskiego Centrum Bajki Pani Beata Krokosz, Pan Henryk Góra, nauczyciele, rodzicie, przedstawiciel portalu Pacanów-online.

Wycieczkę poprzedziły pięciotygodniowe przygotowania, poszukiwanie informacji w internecie, wywiady z mieszkańcami Pacanowa, przeglądanie dokumentów archiwalnych, książek, czasopism.

            W ponadgodzinnej wycieczce w formie gry miejskiej przewodnicy zaprezentowali miejsca, gdzie znajdowały się synagogi, łaźnia, olejarnia, getto, cmentarz. Przedstawili informacje i zdjęcia. Na każdym z sześciu punktów uczestnicy wycieczki rozwiązywali zagadki i zbierali litery do hasła gry. W nagrodę za każdą odgadniętą zagadkę młodzież czytała dowcipy żydowskie. Jednym z punktów była Piekarnia Pana Henryka Wawrzyńca, gdzie właściciel częstował wszystkich macami – pieczywem bez zakwasu, które Żydzi spożywali w czasie święta Paschy. Na Rynku uczniowie przedstawili wygląd miejscowości i zajęcia mieszkańców przed wojną. Również przypomnieli tragiczne chwile związane z wywózką Żydów do obozu koncentracyjnego, a także przeczytali fragmenty wspomnień mówiące o pomocy Polaków, którzy ukrywali żydowskie rodziny, narażając swoje życie. Po godzinie wszyscy dotarli do mety, gdzie z zebranych liter odgadli hasło gry: "Macewa". Nastąpił najważniejszy moment wycieczki – przedstawienie inicjatywy budowy lapidarium z macew zgromadzonych przez pana Henryka Górę. Oto treść listu otwartego skierowanego do Wójta Gminy i Rady Gminy Pacanów:

Szanowni Państwo

Przychodzimy do Was ze społeczną inicjatywą zachowania i utrwalenia pamięci po ludności żydowskiej zamieszkującej Pacanów.

            Od marca 2018 roku w Pacanowie realizowany jest program Szkoła Dialogu we współpracy z Europejskim Centrum Bajki, z udziałem młodzieży ze Szkoły Podstawowej im. Kornela Makuszyńskiego w Pacanowie pod kierunkiem Katarzyny Cudnej, a także edukatorów Forum Dialogu z Warszawy.

            Wspólnie poznajemy naszą przeszłość, historię, kulturę, tradycje Polaków i Żydów mieszkających razem w naszej miejscowości.

W ramach projektu uczestniczymy w warsztatach, których efektem jest gra miejska Macewa,
w której Państwo uczestniczyliście. Przygotowujemy publikację Przedwojenne Przygody Koziołka Matołka w Pacanowie, przeprowadziliśmy wywiady z mieszkańcami Pacanowa pamiętającymi społeczność żydowską.

            Podejmujemy wspólną inicjatywę z przedsiębiorcą Henrykiem Górą, który od kilkunastu lat gromadzi macewy, pamiątki, zbiera informacje o przedwojennym Pacanowie.

            Powołujemy Społeczny Komitet budowy Lapidarium ze znalezionych macew, w miejscu symbolicznego cmentarza żydowskiego w Pacanowie.  W skład komitetu weszli: młodzież Szkoły Podstawowej w Pacanowie, Europejskie Centrum Bajki, Pan Henryk Góra, Forum Dialogu. Dziś kierujemy do Państwa prośbę o wsparcie inicjatywy oraz dołączenie do Komitetu.   

Podpisano:

Uczestnicy Programu "Szkoła Dialogu"

List w dwóch egzemplarzach został wręczony Wójtowi Gminy Wiesławowi Skopowi i Przewodniczącemu Rady Gminy Janowi Nowickiemu. Włodarze gminy podziękowali młodzieży za wycieczkę śladami historii Żydów i pomysł budowy lapidarium oraz zadeklarowali pomoc w realizacji. Pan Wiesław Skop powiedział: "Z  największą przyjemnością wesprzemy ten projekt i jednocześnie gratulujemy świetnego myślenia o potrzebie zachowania dziedzictwa kultury, która przenikała naszą kulturę, a także pamięci o ludziach, którzy mieszkali obok naszych babć i dziadków. Postaramy się uczynić wszystko od strony logistycznej, aby to przedsięwzięcie się udało." Zaproponował młodzieży ogłoszenie konkursu na projekt pomnika upamiętniającego miejsce pochówku Żydów: "Mam prośbę, aby był to Wasz pomysł, Wasza koncepcja zaprojektowania tego miejsca, formuła, lokalizacja. Niech to będzie Wasz wkład w to bardzo ciekawe przedsięwzięcie." Przewodniczący Rady Jan Nowicki złożył podziękowania za lekcję historii i również w imieniu własnym i radnych poparł inicjatywę.

            Następnie dyrektor szkoły Pani Małgorzata Stańczyk wyraziła słowa uznania dla pracy, jaką uczniowie włożyli  w przygotowanie wycieczki. Zaznaczyła, że udział w programie przyczynił się do wzrostu świadomości: "To, co przedstawiliście podczas wycieczki, jest dla nas mieszkańców Pacanowa bardzo ciekawe, a niewielu z obecnych zna przedwojenną historię naszej miejscowości. Społeczność żydowska wspólnie z katolicką tworzyły naszą małą Ojczyznę. Mamy obowiązek pamiętać o nich i dlatego bardzo dziękuję za podjętą inicjatywę, co jest cenne dla nas i przyszłych pokoleń. Wasze działania przy wsparciu Wójta i Rady Gminy pozwolą ocalić od zapomnienia przedwojenną historię społeczności żydowskiej."

            Rodzice podziękowali za możliwość udziału ich dzieci w Programie "Szkoła Dialogu", dzięki któremu poznały przedwojenne dzieje Pacanowa, inną religię i kulturę, miały możliwość pokazania swoich umiejętności i uczyły się zdobywać wiedzę na podstawie różnych źródeł. Podkreślali, że to bardzo ważne dla nich doświadczenie.

            Samodzielnie tworzony przez grupę uczniów projekt sprawił, że poznali historię swojej miejscowości, a rezultaty podjętych działań dały im wiele satysfakcji i zadowolenia.

Uczestnicy Programu "Szkoła Dialogu"